RIMSKI CAREVI RODJENI NA TLU SRBIJE

Zemlja sa najviše “sinova sreće”

Deset rimskih careva rođeno je na teritoriji naše države Neverovatno je da tog podatka nema u turističkoj ponudi, a ovaj “biser” nije našao mesta ni u našem obrazovnom sistemu

U poslednje vreme mnogo se priča o turizmu u Srbiji, a rimska kultura se pominje kao jedno od nasleđa na ovom prostoru. Podrazumeva se da rimski imperatori rođeni na teritoriji Srbije zauzimaju određeno mesto u turističkoj propagandi, ali se sve tumači proizvoljno, i čitajući naše novine i turističke brošure ni u jednoj nisam našao tačnu informaciju o tome. Najčešće se pominju trojica (Galerije, Konstantin, Jovijan) ponekad petorica, a u stvari ih je bilo deset, za koliko se pouzdano zna, ali i još nekoliko čije se mesto rođenja ne zna, ali ima indicija da je to bilo na teritoriji današnje Srbije.

Svi ti imperatori bili su domoroci niskog porekla koji su vojnom službom došli do počasti i prestola, a zapadni naučnici ih nazivaju sinovima sreće, zbog načina dolaska do vrha vlasti i rimskog carskog trona.

Prvi u nizu je imao, jedini od svih, nešto uglednije poreklo i porodičnu tradiciju i poticao je iz senatorske keltsko-ilirske porodice - bio je to Decije Trajan. Rođen u malom mestu Budalia (danas selo Martinci) nedaleko od Sirmijuma. Osim progona hrišćana, njegova vladavina (od 249. do 251) ničim nije zadužila ni rimsku imperiju ni čovečanstvo. Utopio se u jednoj bezimenoj tračkoj močvari prilikom vojnog pohoda.

Sledeći u nizu bio je Aurelijan (270-275), sin sirmijumskih baštovana. Imao je blistavu vladavinu, izgradio je bedeme grada Rima u dužini od nekoliko kilometara, ugušio čuvenu pobunu monetarija i posle dužeg vremena potisnuo sve samozvane imperatore i od senata dobio titulu Restitutor orbis (obnovitelj sveta). Međutim, i on je nastradao u jednoj pobuni koja je dovela za cara njegovog sugrađanina i prijatelja - Proba. Po legendi, roditelji cara Proba (276-282) bili su baštovani, i u svog sina su usadili mnoge vrline i veliku radnu energiju. Uništio je sve neprijatelje carstva i naterao besposlene vojnike na rad u građevinarstvu i poljoprivredi. Prvi put je vinova loza zasađena negde van Italije i to na brdu Glavica, na Fruškoj Gori, kod današnjeg sela Šuljam.

Kanal Jarčina koji i danas vrši svoju funkciju, Prob je iskopao kako bi isušio sremske močvare i stvorio uslove za gajenje raznih kultura. Svi ti radovi su izazvali revolt vojnika koji su ga u kuli Ferrata nedaleko od Sirmijuma izboli mačevima, ali su se ubrzo pokajali i podigli mu spomenik sa natpisom: “Prob je stvarno bio dobričina, pobednik svih varvarskih naroda i tirana”.

Na lokalitetu Glac u blizini današnje Sremske Mitrovice nalazi se još uvek neiskopana carska palata imperatora Maksimijana Herkulija podignuta na mestu gde su mu roditelji radili kao nadničari na imanju jednog rimskog kolona.

Surov, snažan i neobuzdan, Maksimijan Herkulije, uzdigao se uz svog najboljeg prijatelja Dioklecijana do carskog prestola. Izvršio je stravične pokolje hrišćana, ali je kasnije živeći na Konstantinovom dvoru nemerljivo doprineo učvršćenju vlasti cara Konstantina koji bi bez Maksimijanove pomoći teško uspeo da se izbori za vlast. Umro je 308. godine pod nerazjašnjenim okolnostima od ruke ili sopstvenog sina Maksencija ili nekog od dvorana cara Konstantina.

Na mestu današnjeg Gamzigrada kod Zaječara nalazilo se selo kasnije poznato pod imenom Felix romuliana, u kojem se rodio imperator Galerije (305-311). Vladao je iz Sirmijuma i kao i njegovi prethodnici surovo progonio hrišćane, iako mu je supruga bila hrišćanka i povrh toga Dioklecijanova kćerka. Veruje se da je on u stvari nagovorio Dioklecijana da donese edikte protiv hrišćanstva, iako se Dioklecijan zbog supruge i kćerke u početku protivio. Umro je u svojoj palati u Gamzigradu, u teškim ranama i pred smrt se pokajao. Povukao je sve antihrišćanske edikte koje je doneo.
U današnjem selu Šarkamenu kod Negotina nalazila se palata koju je u mestu svog rođenja podigao imperator Maksimijan Daja (296-310). Surov i neobuzdan, nije ostavio nikakvog traga u istorji osim još žešćih progona hrišćana nego njegovi prethodnici. Ubijen je od strane suparnika kao tetrarh koji nije mogao da se pomiri sa postojanjem ostalih tetrarha, i izazvao je sukobe sa svakim od njih.
Kao potomak cara Klaudija Gotskog i dinastije drugih Flavijevaca, u Naisusu (Niš) se rodio car Konstantih I Veliki (306-337). O njegovim dobrim i lošim delima napisane su mnoge knjige, tako da ćemo pomenuti samo one najznačajnije. U dobra dela pripadaju odluke o izjednačavanju hrišćanske vere sa paganskom posredstvom Milanskog edikta i izgradnja nove prestonice - Konstantinopolja. U loša dela spada ubistvo supruge Fauste i sina Krispa kojem je kasnije, pokajavši se, podigao spomenik na konstantinopoljskom hipodromu, od zlata, u prirodnoj velični, sa natpisom: “Mom sinu, kojeg sam nepravedno pogubio”.

Sin Konstantina I, Konstancije II, rodio se, sirmijumskoj carskoj palati i u tom gradu je proveo veći deo svoje vladavine. Vladao je 337-361. godine i ostavio je dubok trag u legendama i pričama po celom Sremu. Sazvao je četiri crkvena sabora u Sirmijumu na kojima je pokušao da proglasi arijansku jeres za glavnu hrišćansku dogmu. Jedini je ilirski vladar, uz Konstantina, koji je umro prirodnom smrću!

Jedini Beograđanin na rimskom prestolu car Jovijan (363-364) poznat je po lepom opisu Amijana Marcelina u delu Res gestae, ali nikakvog drugog traga osim novca nije ostavio za sobom. Umro je posle nešto više od godinu dana vladavine - trovanjem ugljen monoksidom.

Lep ali slabašan vladar Gracijan (367-383) rođen je u Srimijumu, uprkos relativno dugotrajnoj vladavini nije ostavio značajnije delo za sobom. Većinu svog carskog staža proveo je u senci drugih savladara koje je sam postavljao. Njegovo najznačajnije delo je progašenje Teodosija I za cara 379. godine u Sirmijumu.

Ovom nizu careva mogli bi pridodati i neke za koje sveistorijske prilike govore da su rođeni na teritoriji Srbije, ali konkretnih dokaza za to još uvek nema, zahvaljujući nedostatku savremenih spisa, ali i pasivnošu naših naučnika koji tome ne posvećuju pažnju. U careve sa mogućim mestom rođenja u Srbiji ubrajamo: Herenius Etruskus (251), Hostilijan (2519, Ingenius (260), Regalionus (260), Konstantin II (337-340), Vetranio (350), Licinije (308-324), Licinije II (317-324) i Romul Avgustul (475-476), poslednji rimski car, sin sirmijumskog građanina, generala Oresta.